گرمسار شهری در غربی‌ترین نقطه استان سمنان، با عظمتی در حدود 5182 کیلومتر مربع از جنوب با کویر مرکزی ایران، از شمال با شهرستان دماوند، از شرق با آرادان و از سمت غرب با ورامین همجوار است. شهر گرمسار مرکز شهرستان گرمسار که در ارتفاع 825 متری از سطح دریا قرار گرفته است و آرادان، مرکزی و ایوانکی نیز از بخش‌های اصلی شهرستان گرمسار می‌باشد.

قله‌ای با ارتفاع 3055 متر در کوه باغستان بلندترین نقطه گرمسار و نقطه‌ای با ارتفاع 800 متر در نزدیکی دریاچه نمک به عنوان پست‌ترین نقطه استان شناخته شده است.

از آنجایی که گرمسار در نزدیکی کویر قرار گرفته و از مناطق همجوار خود پست‌تر است، نام خواران را در دوره اشکانیان به خود گرفت.

محصولات کشاورزی این منطقه از جمله انار، انجیر، پنبه، خربزه و گندم از رودخانه حبله‌رود که سرچشمه آن از رشته کوه‌های البرز مرکزی است، سیراب می‌شوند. خربزه‌های شیرین و صادراتی گرمسار معمولا در بخش کویری کشت می‌شوند و از سوغاتی‌های شهره منطقه می‌باشد. از دیگر سوغاتی‌های گرمسار می‌توان از صنایعی چون پارچه‌بافی، جاجیم‌بافی، سفال‌گری، گلیم‌بافی، خرجین‌بافی و قالی‌بافی که در بازارهای جهانی پرطرفدار می‌باشند نام برد.

جاذبه ها و میراث تاریخی گرمسار

• امام زاده شمس‌الدین و اسمعیل

این بنا متعلق به فرزندان امام موسی کاظم، در زمان قاجار در سه کیلومتری شمال‌غربی گرمسار ساخته شده است. این بنا از دو بقعه به هم چسبیده که با دیواری بین آنها فاصله ایجاد شده به صورت مستطیل ساخته شده است، برای هر دو بقعه گنبدهایی که سطح داخلی آنها گچ کاری شده است ساخته‌اند، مصالح اصلی در ساخت بقعه خشت و گل بوده و سپس آجر نمای فعلی را به آن اضافه کرده‌اند.

• آب انبار مسیر امامزاده اسمعیل و شمس الدین

در فاصله یک کیلومتری از شمال غربی شهر گرمسار و در مسیر امام‌زاده شمس‌الدین و اسمعیل، آب انباری وجود دارد که در زمان قاجار ساخته شده و به آب انبار آقا شهره است.

آب انبار از مخزن، پاشیر، پلکان و بادگیر تشکیل شده و مصالح اصلی آن از آجر و ملات است. کف اصلی اطراف آب به دلیل ساخت جاده آسفالته 50 سانتیمتر بالا آمده است.

• خانه تاریخی باقری‌ها (موزه اقوام)   

یکی از خانه باغ های قدیمی و به جای مانده از دوره قاجار ساختمان تاریخی باقری است که از دو طبقه با خشت خام و سقف تیرهای چوبی ساخته شده است. دو اتاق در طرفین سالن اصلی طبقه اول قرار دارد که بعد از عبور از سالن اصلی می‌توان توسط راهرویی از پله‌ها عبور کزده و وارد طبقه دوم شد. طبقه دوم نیز به سان طبقه اول با همان مصالح و نوع گچ کاری می‌باشد.

از آنجایی که گرمسار به عنوان جزیره اقوام نام گذاری شده و همواره اقوام ترک، لر، کرد، عرب و گیلک در آنجا اقامت داشته‌اند، لذا این ساختمان زیبا در سال 1389 به موزه اقوام تبدیل گشت. 

•  آب‌انبار بزرگ گرمسار

در مرکز شهر گرمسار جاذبه تاریخی بسیار جالبی تحت عنوان آب‌انبار بزرگ گرمسار قرار دارد که متعلق به دوره قاجار بوده و از بزرگترین آب‌انبارهای منطقه به شمار میرفت و قسمت عمده تأمین آب اهالی منطقه توسط این آب‌انبار بود. عمق این آب‌انبار حدود چهارده متر بوده و تا پنج ماه از سال آب آشامیدنی اهالی شهر و حومه را تأمین می‌کرد. این آب‌انبار از چهل پله مخزن استوانه‌ای شکل تشکیل شده و منبع اصلی آن به صورت گنبد پله‌ای و مدور آجری داخل کوچه قرار دارد. 

• آب انبار ناسار

از جاذبه های گردشگری گرمسار در جنوب قلعه ناسار گرمسار، در مجاورت جاده اصلی به روستا آب انبار ناسار یا نه‌حصار قرار گرفته است. منبع اصلی این آب انبار گنبدی شکل و آجرپوش است که بر طاق آجری طرفین استوار است. جهت خنک نگه داشتن آب داخل آب‌انبار در دو جهت آن دو بادگیر در نظر گرفته شده است. منبع اصلی این آب انبار از نظر فیزیکی در نوع خود منحصر به فرد است و با دیگر آب‌انبارها متفاوت است.   

• مجموعه سیاه کوه

در جنوب گرمسار و شمال شرقی دریاچه نمک در دامنه‌ای شمالی ارتفاعات سیاه‌کوه، بناهای متروکه‌ای که بومیان منطقه از آنها به عنوان قصر یاد می‌کنند دیده می‌شود. مجموعه این بناها تحت عنوان قصرهای عین الرشید، شاه عباس و حرم سرا بوده و نمایانگر اقتدار و عظمت گذشته و شکوه معماری ایران قدیم می‌باشد. 

• قصر عین الرشید             

از جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری گرمسار که بیانگر اصول معماری ایرانی در زمان صفویان می‌باشد قصر عین الرشید در دو کیلومتری شمال قصر بهرام و حد فاصل دریاچه نمک و کویر بزرگ است. این جاذبه گردشگری از خارج 86 متر طول و حداکثر 47 متر عرض دارد و از دو حیات تشکیل شده است. خرابه های قصر و باغ امروز پوشیده از خارهای بیابانی است که به جای درختان و گیاهان زیبای گذشته روییده اند.

• کاروانسرای قصر بهرام

در دامنه‌های شمالی سیاه کوه کاروانسرای قصر بهرام یا قصر شاه عباسی متعلق به دوره صفویه وجود دارد، از بناهای مهم سیاه کوه با پلان مستطیل می‌باشد، عمده‌ترین مصالح به کار رفته سنگ و در بخش هایی نیز از آجر استفاده شده است. درون بنا محوطة بزرگی که دورتادور آن بیست اتاق کوچک و یک در بدون روزنه با پوشش گچی قرار گرفته است. این بنا به بنای شاه ‌عباسی معروف است؛ در پشت ساختمان‌های درون حیاط، به صورت غلام گردشی و مکانی برای خواب و پخت و پز و طویله‌های بزرگی برای چارپایان دیده می‌شود. زمان ساخت این قصر بدرستی مشخص نمی‌باشد و در بدنه کنار دروازه شمالی جای خالی یک کتیبه به چشم می‌خورد. از قرائن چنین به نظر می‌آید که بنای کنونی بر شالوده یک بنای ویرانه باستانی گذاشته شده است. سفال هایی که از اطراف این بنا به دست آمده به احتمال قوی از دوره تیموری و نشانه آن است که این بنا پیش از صفویه برپا بود.

• قصرحرمسرا

دیگر بنای معروف به قصر دوره صفوی در گرمسار در یک کیلومتری جنوب شرقی قصر شاه عباسی است که حرمسرا نامیده می‌شود که در هنگام مسافرت خاندان سلطنتی حرمسرا و در باقی موارد محل سکونت شکارچیان سلطنتی بود. چشمه‌های موجود در دامنه سیاه کوه آب آشامیدنی این قصر را تأمین می‌کند که توسط یک کانال به داخل قصر هدایت می‌شود.

یک تالار باشکوه در جنوب غربی و یک تالار دو ایوان در شمال قصر ساخته شده است که متاسفانه تالارهای شمالی آن ظاهرا به علت زلزله‌ای شدید منهدم گشته است. 

• کارخانه پنبه

کارخانه پنبه پاک کنی از دیگر جاذبه‌های گردشگری گرمسار می‌باشد که در دو طبقه با پلان مستطیلی شکل ساخته شده است. خشت و گل مصالح تشکیل دهنده انبارهای بنای کارخانه است.

• ایوانکی

یکی دیگر از کاروانسراهای زیبای دوره صفوی در 33 کیلومتری گرمسار و یک کیلومتری ایوانکی واقع شده است. این بنا به صورت شمالی جنوبی که ورودی آن از ضلع جنوبی است ساخته شده و مصالح به کار رفته در آن خشت، گل، آجر و سنگ می‌باشد. این جاذبه گردشگری از 24 حجره و 4 باره بند تشکیل شده که ایوانهای کوچک مقابل حجره ها برای استفاده مسافرین در فصل تابستان مناسب است.