جزوه تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر ایران
جزوه تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر ایران
این درس ابتدا تعریفی از تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر ارائه می‌کند و سپس به مروری از تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران بعد از اسلام می‌پردازد که مباحث هر دوره تاریخی، به طور کامل بررسی می‌شوند.
سلسله حکومت‌های معاصر ایران
در هر کدام از سلسله حکومت‌های معاصر ایران از صفویه تا انقلاب اسلامی، موارد مهمی بررسی می‌شوند که به طور خلاصه در دسته‌بندی زیر به آن اشاره می‌کنیم:
- صفویه: بینش و منش حکومت، دین و مذهب، سیاست خارجی، روابط سیاسی بین شاهان صفوی، جنگ‌ها، سرنگونی و ارزیابی تاریخی.
- افشاریان: شرح جنگ‌ها، حکومت افشاریان، تاج‌گذاری نادر، عهدنامه‌ها، مرگ نادر و حکومت جانشینان نادر.
- زندیان: شکست محمدحسن‌خان قاجار، شکست فتحعلی‌شاه افشار، حمله‌ها و نبردهای افشاریان و فتوحات آنها.
- قاجاریان: پیشینه ایل قاجار، جنگ‌ها، واقعه‌ی مشروطه، فرهنگ حاکم بر آن زمان، اقتصاد، جنگ ایران و روسیه، عهدنامه‌ها، امتیازها، امیرکبیر و زندگینامه و اقدامات او، سیر زندگی، اتفاقات و اقدامات شاهان قاجار.
- پهلوی: سیاست خارجی، زندگینامه و وقایع دوران رضا شاه و پس از آن سیاست‌ها، زندگینامه و وقایع دوران محمدرضا شاه.
- انقلاب اسلامی: شرح دوران انقلاب و اتفاقات پس از آن.
با توجه به اینکه ایران یک کشور تاریخی با تمدن چند هزار ساله است و در دوران مختلف، وقایع متنوعی را پشت سر گذاشته، یادگیری مباحث تاریخی در تبدیل شدن به یک راهنمای ایرانگردی و جهانگردی موفق، بسیار موثر است چرا که تفسیر یک میراث فرهنگی و تاریخی معاصر، دارای زمینه‌ای از حکومت‌ها، ویژگی‌ها و رویدادهای سیاسی و اجتماعی آن است. بنابراین، انتظار می‌رود فراگیران پس از گذراندن دوره، به این گونه مباحث تسلط نسبی داشته باشند.
«معاصر» به چه می‌گوییم؟
منظور از معاصر، مجموعه‌ای از حوادث یا سلسله‌ای از وقایع است که در گذشته اتفاق افتاده و با گذشت چندین سال از وقوع آنها، تاثیرات آن در زندگی اکنون ما وجود دارد.
درباره اینکه تاریخ معاصر ایران از چه دوره‌ای آغاز می‌شود، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است. اصولاً تاریخ معاصر هر کشور از زمانی آغاز می‌شود که بنیان تحولات اساسی‌اش، در آن سال‌ها گذاشته شده باشد. بنابراین کسانی که از تاریخ معاصر ایران سخن گفته‌اند، هر کدام دوره‌ی زمانی خاصی را نقطه عطف تحولات ایران برشمرده‌اند که می‌توان آنها را در سه گروه دسته‌بندی کرد:
- گروهی آغاز تاریخ معاصر ایران را از زمان شروع دوره‌ی صفویه دانسته‌اند؛ مثلاً جان فوران به تحلیل تاریخ معاصر ایران از ابتدای صفویه پرداخته است. در میان مورخان ایرانی، آثار رسول جعفریان این ویژگی را دارد.
- برخی، ابتدای سلطنت قاجاریه را نقطه‌ی آغاز تحولات ایران می‌دانند.
- بعضی نیز نقطه‌ی شروع تحولات را در مشروطه جست‌وجو کرده‌اند. آنان معتقدند، بعضی از تحولاتِ ایران معاصر، در مشروطه ریشه دارد.
از دیدگاه کسانی که عصر صفویه را نقطه‌ی شروع بررسی تحولات ایران معاصر می‌دانند، در این سلسله، پس از حدود نهصد سال، نظام مستقلی در کشور تأسیس شد.
گروهی دوره‌ی قاجاریه را نقطه‌ی آغازین تحولات ایران معاصر دانسته‌اند، شاید به این علت که همزمان با روی کار آمدن قاجاریه در ایران، انقلاب کبیر فرانسه به پیروزی رسید.
گروه سوم، نقطه‌ی شروع تحولات ایران معاصر را نقطه‌ی تقابل سنت و مدرنیته ارزیابی کرده‌اند. این مسئله در نهضت مشروطه و با شعارهایی همچون آزادی‌خواهی و تجدد و نیز پذیرش برخی نهادهای مدرن آغاز شد.
درس آشنایی با روحیات ملل از سرفصل‌های دوره راهنمای ایرانگردی و جهانگردی است که در اختیار فراگیران قرار گرفته است.
