دانش تاریخ در تمدن اسلامی، هر چند تا حدی میراث دار اقوامی است که سرزمینشان ضمیمه امپراتوری اسلامی شد، در دوران اسلامی بیشتر در پرتو کوشش های مسلمانان شکوفا گردید. قرآن نقش انکارناپذیری در پیدایش این علم در جهان اسلام داشته است. اشارات فراوان قرآن به سرگذشت اقوام کهن و نقل حوادثی که پیامبران پیشین از سرگذرانیده بودند نوعی نگرش تاریخی را به مسلمانان القا می کرد. سیره پیامبر اسلام و حوادثی که پس از رحلت ایشان در میان مسلمانان به وقوع پیوست و توسعه قلمرو اسلام و آشنایی اعراب مسلمان با اقوام دیگر که سابقه دیرینه فرهنگی داشتند نیز در شکل گیری و رشد و شکوفایی این دانش سهم به سزایی داشتند.
تاریخ نگاری اسلامی با تدوین سیره رسول اکرم صلی اله علیه و آله و سلم در اواخر قرن اول هجری آغاز گردید و دیری نپایید که وسعت و تنوع شگفت انگیزی یافت و به صور و عناوین گوناگون چون سیره رسول، تاریخ پیامبران، صحابه، فتوحات، خلفا، عالم، وزیران، قاضیان، کاتبان، فقیهان، حافظان حدیث، رجال حدیث، قاریان، نحویان و لغویان، متکلمان و فرقه های کلامی، فلاسفه، شیعه، عابدان و صوفیان، عقلای مجانین، راهبان، شاعران، پزشکان، واعظان و قصه گویان، اخترگویان، شریفان و بخشندگان، آوازه خوانان و خوب رویان و عاشقان، نابینایان و لالان و گوژپشتان، بخیلان، گدایان و دروغگویان، راهزنان و قماربازان درآمد؛ هر چند غالب نویسندگان این آثار از بینش تاریخی و اجتماعی و قدرت تحلیل بی بهره بودند و تالیفات آنان بیشتر به انبوهی از وقایع، که گه گاه ناهمگون و مبالغه آمیز می نماید، بدل شده است.