ژئوتوریسم چیست؟

ژئوتوریسم یا زمین‌گردشگری که از دو جزء ژئو (به معنی زمین) و توریسم (به معنی گردشگری)، شاخه‌ای از گردشگری است که محوریت آن جاذبه‌های سطح زمین هستند که در اثر فعالیت‌های درونی یا بیرونی زمین، ایجاد شده‌اند و به علت ایجاد اشکال جالب و زیبا در سطح زمین، سبب جذب گردشگران به خود شده‌اند. 

تفاوت ژئوتوریسم با اکوتوریسم از این جهت است که ژئوتوریسم میراث طبیعی بی‌جان را مدنظر دارد، اما محوریت اکوتوریسم، میراث طبیعی جاندار است.

علاقمندان به این حوزه از گردشگری، معمولا کارشناسان و محققان حوزه‌های ژئومورفولوژی، زمین‌شناسی و یا گردشگران عادی و علاقمند به این موضوعات هستند. ژئوتوریست‌ها علاوه بر بازدید از سایت‌های زمین‌گردشگری، اطلاعات تاریخچه چگونگی ایجاد این اشکال و ویژگی‌های دقیق آن را از راهنمایان تخصصی ژئوتوریسم (زمین گردشگری) دریافت می‌کنند.

ژئوتوریسم ایران

با توجه به قدمت ایران از نظر زمین‌شناختی و در نتیجه آن به وجود آمدن اشکال مختلف زمین‌شناسی در اثر فعالیت‌های درونی و بیرونی زمین، می‌توان گفت ایران از نظر ژئوتوریسم دارای پتانسیل‌های فراوانی است. مهمترین دلایل شکل‌گیری این فرم‌ها، به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

• رسوبگذاری
• فرسایش
• فعالیت آتشفشانی
• حرکت‌های صفحات زمین
• حرکات کوه‌زایی
• چین‌خوردگی
• بلورهای نمکی
• تپه‌های مرجانی
• شرایط اقلیمی

از میان عوامل گفته شده، فرسایش بیشترین اهمیت را دارد. همچنین می‌توان گفت درصد بسیاری از این تغییر و تحولات پوسته زمین در ایران اتفاق می‌افتد و در نتیجه در مناطق مختلف با توجه به شرایط اقلیمی و زمین شناختی آن، شاهد اشکال مختلف و متنوعی هستیم.

مناطق ژئوتوریسمی ایران

در ایران جزیره قشم به علت داشتن پتانسیل‌های فراوان و وجود اشکال مختلف زمین‌شناسی، از نظر ژئوتوریسم (زمین‌گردشگری) پتانسیل‌های بیشتری دارد و با تبدیل شدن برخی از جاذبه‌های آن به ژئوپارک، شرایط برای توسعه ژئوتوریسم در این منطقه بیش از گذشته فراهم شده است. اما به صورت کلی، ژئوتوریسم ایران به علت کمبود متخصصان در این حوزه و نبود تجهیزات کافی، هنوز رونق نگرفته است.

چند سایت ژئوپارک قشم که از نظر جاذبه‌های ژئوتوریستی بسیار حائز اهمیت هستند عبارتند از:

•  تنگه چاهکوه: به صورت دو تنگه باریک عمود بر هم با دیوارهای عمودی که حفره‌ها و درزهای بسیار زیبای آن در نتیجه فرسایش انحلالی در لایه‌های مارن، سیلیت و آهک آن شکل گرفته است.
• دره ستاره افتاده: این منطقه به عنوان ژئوپارک در یونسکو ثبت شده است. اشکال متنوع و زیبای این دره توسط فرسایش شکل گرفته‌اند.
• دره تندیس‌ها: این دره که غالبا از ترک‌های گلی شکل گرفته و از نظر ساختاری، شباهت بسیاری به دره ستاره‌ها دارد.
• دره شور: قدیمی‌ترین لایه‌های رسوبی جزیره، در این منطقه قرار گرفته‌اند. این منطقه علاوه بر ویژگی‌های زمین‌شناختی، از نظر چشمه‌های سولفور و نقش و نگارهای ایجاد شده از طریق آن، دارای اهمیت است.
• دولاب: شبکه‌ای از آبراهه‌ها و رودهای فصلی در بستری از ماسه و مارن درون این منطقه ایجاد شده است.
• نمکدان: از جاذبه‌های علمی ژئوتوریسمی قشم است که طولانی‌ترین غار نمکی جهان نیز در این منطقه قرار دارد.
• کورکوراکوه: تپه ماهورهایی که در نتیجه فرسایش آبی، تنگه‌ و حفره‌هایی روی آن ایجاد شده است.

علاوه بر قشم، سایر نقاط ایران نیز دارای پتانسیل‌های فراوان از جهت جاذبه‌های زمین‌گردشگری هستند که هنوز به صورت کامل به منظور جذب گردشگران معرفی نشده‌اند و همچنین زیرساخت‌های لازم برای ورود گردشگران به آنها فراهم نشده یا هنوز شناخته نشده‌اند و نیاز به شناسایی و فراهم ساختن زمینه‌های جذب گردشگر است که این مسئله بیش از همه بر عهده متخصصان ژئوتوریسم است که علاوه بر شناخت جاذبه‌های ژئوتوریسمی یک منطقه، بتوانند آن را به گردشگران انتقال دهند.