ایران یکی از معدود کشورهای سطح جهان است که از همان ابتدایی که زندگی در آن شکل گرفت مساحت زیادی را به خود اختصاص داد و گستردگی و پهناوری این سرزمین باعث به وجود آمدن فرهنگ‌های بومی و محلی بسیاری شد که هر کدام از این فرهنگ‌ها، در نوع فعالیت افراد جوامع منعکس شد و این انعکاس را علی‌الخصوص در بازی‌ های کودکان می‌توان دید چرا که از شهری به شهر دیگر، نوع فعالیت فیزیکی و ذهنی کودکان و نوجوانان با توجه به تفاوت‌های اقلیمی و فرهنگی، متفاوت از دیگری‌ست و خود این مسئله می‌تواند یکی از عوامل متمایز کننده و جذاب گردشگری‌ فرهنگی‌ به شمار آید.

در این میان شاید یک راهنمای ایرانگردی و جهانگردی نقش پر رنگی در انتقال داده‌‌های فرهنگی اینچنینی داشته باشد و تنها یک تور لیدر ایرانگردی و جهانگردی زیرک و دانا بداند که انتقال دانش بومی یک شهر یا استان یا روستا به واسطه آموزش بازی‌های آن منطقه، برای مخاطبین جذاب‌تر و ملموس‌تر می‌باشد و با معرفی و آموزش بازی ‌های محلی و بومی، علاوه بر ایجاد فضای صمیمی در تور، یک بخش مهم از فرهنگ مردم منطقه مورد بازدید را به مخاطب خود منتقل می‌کند.

بنابر آنچه گفته شد و به دلیل اهمیت قابل توجه شناخت بازی ‌های بومی و فرهنگی، قصد داریم تا طی چند مطلب و در عرض مدت زمانی معین به معرفی بازی های محلی ایران بپردازیم و طی هر مطلب بازی های محلی یک یا دو استان را معرفی کنیم.

استانی که در این نوشته به آن سفر می‌کنیم و با بازی های محلی آن آشنا می‌شویم، استان آذربایجان غربی‌ست.

بازی‌ های محلی استان آذربایجان غربی

تولاما

بازی آذری تولاما

تعداد نفرات:

اختیاری

وسایل مورد نیاز:

یک تکه سنگ کوچک، گچ یا هر وسیله دیگری برای ترسیم اشکال هندسی مورد نیاز بازی بر روی زمین

ویژگی مهم این بازی:

این بازی که یکی دیگر از بازی های محلی و محبوب آذربایجان غربی‌ست و جزو بازی های محبوب این منطقه به شمار می‌رود، یک بازی فیزیکی و هیجان‌انگیز جمعی‌ست که به تعادل بدنی و ذهنی نسبتا خوبی نیاز دارد و اگر این تعادل در فرد نباشد در ابتدا انجام آن سخت است اما یکی از ویژگی‌های مهم این بازی ایجاد همین تعادل و تقویت ذهنی و فیزیکی فرد است که علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، آن را به یک بازی اثرگذار فیزیکی و ذهنی نیز تبدیل می‌کند.

روش بازی:

در این بازی ابتدا دایره‌ای بزرگ بر روی زمین ترسیم و به هشت قسمت تقسیم می‌شود. نقطه‌ای را به عنوان محل ایستادن (در بیرون از دایره) در نظر می‌گیرند و نسبت به محل ایستادن، در قسمت چپ دایره، یک مربع یا نیم‌دایره که خانه اول بازی به شمار می‌رود کشیده می‌شود. خانه‌های داخل دایره را نیز به ترتیب از شماره 2 تا شماره 9 عددگذاری می‌کنند و دقیقا در نقطه مقابل خانه اول،که در واقع سمت راست دایره به حساب می‌آید، نیم‌دایره‌ای رسم می‌کنند که "جهنم" نام دارد. وقتی زمین بازی آماده شد، بازیکن اول سنگ خود را به خانه اول می‌اندازد و بعد از این کار به گونه‌ای که وارد خانه اول نشود از روی آن می‌پرد و یک پای خود را در خانه شماره 2 و پای دیگر خود را در خانه شماره 3 می‌گذارد. پس از قرار گرفتن داخل این دو خانه، به روی خانه شماره 9 می‌پرد و پای راست خود را بالا نگه می‌دارد و در همین حال به سمت خانه اول خم می‌شود و سنگ را از خانه شماره 1 برمی‌دارد و پس از آن از روی خانه اول به بیرون می‌پرد. در حین انجام این مراحل باید توجه کند که نه سنگ و نه دست یا پای او نباید روی خط قرار بگیرند وگرنه می‌سوزد.

وقتی از روی خانه اول پرید، پشت به دایره می‌ایستد و سنگ خود را به سمت زمین بازی می‌اندازد. هر خانه‌ای که سنگ در آن بیفتد متعلق به این بازیکن است. اما اگر سنگ به روی خانه جهنم بیفتد، بازیکن می‌سوزد و بازیکنان دیگر به بازی ادامه می‌دهند. اگر چنین نشود و سنگ بر خانه جهنم نیفتد، همان بازیکن به روال بازی در خانه‌های دیگر به ترتیب شمارش ادامه می‌دهد تا زمانی که با قرار گرفتن سنگ در خانه جهنم یا به دلیل بر هم خوردن تعادل فیزیکی و قرار گرفتن دست یا پایش روی خطوط بازی از بازی خارج شود.

جولاتوتما

بازی آذری جولاتوتما

تعداد نفرات:

اختیاری

وسایل مورد نیاز:

بیلچه، توپ کوچک یا گردو، سنگ‌ریزه

ویژگی مهم این بازی:

این بازی محلی که یکی از بازی های محبوب استان آذربایجان غربی می‌باشد، روشی مناسب برای بالا بردن تمرکز و مهارت اندازه‌گیری فاصله اشیا از هم و نیروی مورد نیاز برای پرتاب اشیا به نقطه‌ مورد نظر است. از ویژگی‌های مهم این بازی می‌توان به زیاد شدن قدرت ذهن در تخمین فواصل اشیا و بالا بردن تمرکز حواس بازیکنان اشاره کرد.

روش بازی:

در این بازی با بیلچه یا هر وسیله دیگری که می‌توان با آن زمین را کند، در نقاط مختلفی از زمین چاله‌هایی می‌کنند که به اندازه یک توپ کوچک یا گردویی متوسط‌اندازه فضا داشته باشد. داخل هر چاله سنگ‌ریزه‌هایی را می‌ریزند. در این مرحله و بعد از آماده شدن کامل زمین بازی، بازیکنان شروع به بازی می‌کنند. روش بازی از این قرار است که بازیکن اول توپ یا گردوی خود را به دلخواه به سمت هر کدام از چند چاله هدایت می‌کند و اگر توپ یا گردوی او داخل چاله بیفتد یکی از سنگریزه‌های داخل چاله را برمی‌دارد و این روال به ترتیب برای هر بازیکن ادامه می‌یابد تا تمام سنگریزه‌های داخل گودال‌ها تمام شود و در نهایت بازیکنان سنگ‌ریزه‌های خود را می‌‌شمارند و هر کس سنگ‌ریزه بیشتری جمع کرده باشد برنده بازی به شمار می‌آید.

پشک قاشدی

بازی آذری پشک قاشدی

تعداد نفرات:

اختیاری

وسایل مورد نیاز:

در این بازی نیاز به ابزار یا وسیله خاصی نمی‌باشد.

ویژگی مهم این بازی:

این بازی یک محرک خوب فیزیکی برای بازیکن‌ها به شمار می‌رود که به دلیل بالا بودن فعالیت فیزیکی شرکت‌کنندگان آن، هم رده یک ورزش خوب جمعی به شمار می‌آید و از مهم‌ترین ویژگی‌های آن ایجاد تحرک و فعالیت بدنی و در نتیجه تناسب اندام بازیکن‌ها می‌باشد.

روش بازی:

قبل از شروع بازی، تمام بازیکن‌ها به هر روشی که خودشان به آن توافق می‌کنند پشک می‌اندازند (قرعه می‌کشند) و در نتیجه این پشک انداختن یا همان قرعه کشیدن، یکی گرگ می‌شود و دیگری یا دیگران فراری. به محض انتخاب گرگ، فراری یا فراری‌ها باید با ضربه زدن به گرگ، شروع بازی را اعلام کنند و در این لحظه است که گرگ می‌تواند شروع به دویدن در پی فراری یا فراری‌ها کند. از آنجا که این بازی محدودیت فضا ندارد، فراری یا فراری‌ها می‌توانند تا هر جا می‌خواهند بدوند و از این طریق گرگ را خسته کنند و در طی این دویدن و با رسیدن به نقطه امن، خود را از سوختن و خروج از بازی نجات دهند. اگر گرگ موفق به گرفتن هر کدام از فراری‌ها شود یا دست خود را به او بزند، او گرگ می‌شود و بقیه بازیکن‌ها فراری. این روند تا هر زمان که بازیکن‌ها میل به ادامه بازی داشته باشند ادامه پیدا می‌کند و بازی با توافق بازیکن‌ها پایان می‌یابد.

در مطلب بعدی، به معرفی بازی های محلی استان خراسان می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.