ویژگی‌های اصلی تمام مارها را می‌توان تا حدودی در خزنده، گوشت‌خوار و بدون پا بودن آنها خلاصه کرد و بدن آنها پوشیده از پولک‌ است. مارها در کل سطح کره زمین (به غیر از جنوبگان و دریاها و ارتفاعات بسیار بالا) پراکنده و دارای انواع بسیاری هستند. درمورد مارها به این نکته باید توجه کرد که تمام آنها سمی نیستند.

در این متن به معرفی یکی از انواع مارهای سمی که در قسمت‌های مختلف کره زمین پراکنده است می‌پردازیم:

معرفی افعی البرزی

افعی البرزی با نام علمی Vippera Usinii، از تیره گرزه‌ماران و از گونه آسیب‌پذیر آنها است. گرزه‌ماران تیره‌ای از مارهای زهرآگین که بلند و دارای دندان‌های نیش جانبی هستند و از طریق این دندان‌ها زهر را تزریق می‌کنند. زیستگاه این نوع از افعی ببیشتر در نیزارها، علفزارها و مناطق ییلاق و کوهستانی است.

مشخصات

• طول بزرگسالان آن به صورت میانگین بین 40 تا 50 سانتی‌متر (اما مواردی هم با طول 63 تا 80 گزارش شده است).
• جثه ماده از نر بزرگتر است.
• پوزه گرد و باریک با انتهای فوقانی پهن.
• چشم کوچک.
• پولک‌های مشخص پیشانی و آهیانه.
• متغیر بودن شکل پولک‌های قسمت قدامی سر.
• سوراخ بینی در قسمت پایین بینی آنها قرار گرفته است.
• پولک‌های لب بالا 8 یا 9 و لب پایین 9 تا 11 عدد، دور چشم‌ها 9 عدد، سطح شکم 123 تا 145 عدد و سطح زیرین دم 21 تا 37 عدد پولک دارد.
• رنگ پولک‌های روی بدن افعی البرزی قهوه‌ای خاکستری، زرد متمایل به قهوه‌ای روشن، تیره متمایل به سیاه و یا قهوه‌ای تیره متمایل به قرمز آجری است.
• سطح پشتی آن یک ردیف خال بیضی شکل و سطح جانبی دو یا سه سری خال قهوه‌ای کوچک تیره دارد.
• تغذیه آنها از حشرات، جوندگان کوچک، مارمولک‌ها و ملخ‌ها است.
• طول دوره خواب زمستانی آنها متفاوت است (در مناطق کوهستانی گاهی تا 6 ماه هم طول می‌کشد).
• دوره جفت‌گیری با توجه به گونه آنها متفاوت است که به صورت معمول در بهار است.
• بچه مارها معمولا در تابستان متولد می‌شوند.

پراکندگی جغرافیایی

• جنوب شرقی فرانسه
• شرق استرلیا
• گرجستان
• مرکز ایتالیا
• صربستان
• مونته‌نگرو
• کرواسی
• بوسنی‌هرزگوین
• شمال و شمال شرقی جمهوری کوزو
• مقدونیه
• آلبانی
• رومانی
• شمال بلژیک
• یونان
• ترکیه
• شمال غربی ایران: مازندران، تهران، زنجان، آذربایجان شرقی و غربی
• ارمنستان
• آذربایجان
• گرجستان
• روسیه
• قزاقستان
• قرقیزستان
• ازبکستان
• جلگه‌های چین

البته لازم به ذکر است که اصالت این نوع از مارهای افعی، به مجارستان برمی‌گردد.

شناخت زیستگاه از جمله عوامل مهم در حفظ گونه‌های مطرح است. علت انتخاب شدن منطقه البرز برای افعی البرزی، پوشش متراکم و پر از سنگ در فاصله مناسب از منابع آبی منطقه شناسایی شده است. این گونه از افعی، در خطر انقراض قرار دارد. با شناخت عوامل پراکنش آنها می‌توان تا حدودی از این خطر پیشگیری کرد.

باید اضافه کرد افراد علاقمند به شناخت گونه‌های مختلف جانوری از جمله خزندگان، می‌توانند با شرکت در دوره‌های آموزشی راهنمای تور طبیعت‌گردی و سفر علمی خزندگان، به صورت تخصصی‌تر در این زمینه اطلاعات و مهارت کسب کنند.