کشور ایران کشوری چهار فصل و دارای اقلیم‌های متنوعی است که طبیعتاً اکوسیستم‌های بسیاری را میزبانی می‌کند و گونه‌های گیاهی و جانوری فراوانی را می‌پرورد و به تبع آن، پرندگان زیادی هم دارد.

گونه‌های پرنده ساکن ایران را بین 517 تا 551 گونه تخمین می‌زنند که از این تعداد، حدود چهارده گونه مهاجران رهگذر یا گونه‎‌های نادر هستند، سه گونه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم توسط انسان به اینجا کشیده شده‌اند، و یک گونه، بوم‌زاد (اندمیک) است.

اندمیک یا بوم‌زاد به گونه‌ای گفته می‌شود که تنها در یک منطقه یا سرزمین خاص زاده می‌شود و زیست می‌کند و در جای دیگری از جهان نمی‌توان آن را یافت.

تنها گونه‌ی بوم‌زاد ایران، زاغ بور (نام علمی: Podoces Pleskei) نام دارد. این پرنده گاه تا مرزهای افغانستان نیز دیده شده، اما زادگاه و محل زندگی اصلی آن کشور ایران است.

زاغ بور (Podoces Pleskei)

این پرنده -همچنان که از نامش برمی‌آید- از خانواده کلاغیان و از راسته گنجشک‌سانان بوده و به دلیل رنگ روشن پرهایش، آن را زاغ بور می‌خوانند. زاغ بور در نقاط کویری ایران از جمله خراسان جنوبی و کرمان زیست می‌کند و جز در نقاط بیابانی، در جای دیگری دیده نمی‌شود. می‌توان این مسئله را ساده و بدیهی دانست، چرا که اقلیم گرم و خشک و کویری، گستره‌ی زیادی از اکوسیستم سرزمین ایران را به خود اختصاص داده است. زیستگاه اصلی این پرنده حوالی روستای قلعه بالا در جنوب شاهرود (پارک ملی و منطقه حفاظت شده توران یا خارتوران) می‌باشد.

صد البته رنگ روشن و قهوه‌ای - نخودی بدن این پرنده، رنگی بسیار مناسب برای استتار کردن در محیط زیستگاهش است. به درختچه گیاه قیچ علاقه وافری دارد و از آنجا که پرنده‌ای نسبتاً خجالتی‌ست، هنگام مشاهده غریبه‌ها در زیستگاهش، خود را لا‌به‌لای آن مخفی می‌کند.

فصل جفتگیری و زادآوری این پرنده بهار است؛ اما در فصول مختلف سال، می‌توان آن را در نقاط مختلفی از زیستگاهش یافت. حتی گاه در فصل زمستان، در کنار جاده‌ها کمین می‌کند تا با عبور ماشین‌های حامل غلات، از مواد غذایی ریخته بر زمین برای خود غذا بیابد.

زاغ بور به عنوان تنها پرنده اندمیک ایران، از سراسر جهان پرنده‌نگرهایی را به سمت خود جذب می‌کند که مشتاق شناخت گونه‌های بومی هر منطقه هستند. البته که در جهان مناطقی هستند که حتی بیش از صد گونه اندمیک در خود دارند، اما یگانه پرنده‌ی بوم‌زاد ایران، کماکان مخاطبان خود را حفظ می‌کند.

سالانه، تورهای ورودی زیادی برای پرنده‌نگری وارد خاک ایران می‌شوند و انگیزه اصلی بسیاری از آنها، مشاهده و بررسی زاغ بور است. تورهای پرنده‌نگری داخلی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. رفت و آمد این تورها به منطقه قلعه بالا، سبب رونق اقتصادی این روستا شده است. بسیاری از خانه‌های این روستا بدل به اقامتگاه‌های بومگردی شده‌اند تا پذیرای مسافران مشتاق باشند و صاحبانشان و محلی‌ها، برای آنها از زاغ بور بگویند که در کدام فصل، چه می‌کند و در کدام نقاط می‌توان پیدایش کرد.

به این ترتیب تأثیر شگرف زاغ بور بر زندگی و معیشت مردم این منطقه را می‌توان مشاهده کرد.