طبیعت بزرگترین موهبت زندگی به شمار می‌رود چرا که علاوه بر آنچه به انسان‌ها برای رفع نیازهای اساسی مانند پوشاک، خوراک، مسکن و... می‌دهد، جایی‌ست برای صرف اوقات فراغت و گذران اوقاتی دل‌انگیز و دور از دغدغه زندگی شهری.

دقیقا با گسترش زندگی شهری و دور شدن افراد از محیط‌های طبیعی زندگی، میل انسان‌ها به اختصاص دادن و گذران اوقات فراغت خود در طبیعت، خصوصا در ایام تعطیل و روزهای پایانی هفته بیشتر شد و همین امر موجب گسترش محبوبیت طبیعت گردی میان مردم شد به گونه‌ای که گروه‌های زیادی از مردم در روزهای بسیار به سمت طبیعت روانه می‌شوند. اما با توجه به محدود بودن منابع طبیعی و آرام بودن روند رشد و جایگزینی منابع طبیعی، همین امر یعنی توجه نشان دادن افراد بسیار به طبیعت گردی و احساس شدن جای خالی آموزش طبیعت گردی اصولی، دلواپسان محیط‌‌زیست و کسانی که بهای واقعی طبیعت را می‌دانستند، برای جبران این کاستی و آموزش طبیعت گردی درست، بحث آموزش طبیعت گردی و تربیت راهنمایان و سرپرستان تورهای طبیعت گردی را به صورت جدی مطرح کردند و با در نظر گرفتن دوره‌های آموزش گردشگری، به بهبود وضعیت گردشگری و طبیعتگردی کمک کردند.

اما آیا دوره‌ آموزش گردشگری طبیعت گردی، واقعا به بهبود وضعیت طبیعت کمک می‌کند؟

برای دانستن پاسخ این سوال باید با مفاهیمی مهم از جمله گردشگری طبیعتگردی یا اکوتوریسم، طبیعتگرد، راهنمای طبیعتگری، دوره راهنمای طبیعتگردی و سرفصل‌های دوره طبیعتگردی آشنا شویم تا بدانیم آیا واقعا آموزش طبیعت گردی، یک نیاز و خلا آموزشی به حساب می‌آید یا خیر.

طبیعت گردی یا اکوتوریسم:

طبیعتگردی معادل فارسی اکوتوریسم، به معنای گذران اوقات فراغت در طبیعت می‌باشد که این گذران اوقات باید شامل رفتاری مسئولانه نسبت به طبیعت و مقصد سفر باشد چرا که هدف از این نوع گردشگری استفاده از منابع طبیعی و آن چیزی‌ست که طبیعت به ما می‌دهد بدون وارد کردن هیچ خسارتی به طبیعت و یا کم‌ترین میزان خسارت. در این نوع گردشگری، علاوه بر گذران اوقات در طبیعت، یکی از اهداف گردشگری ارتقا کیفی زندگی محلی نیز می‌باشد و گردشگر با کمک به بالا رفتن سطح کیفی زندگی جوامع روستایی، به حضور و ماندگاری آن‌ها در محل زندگی خود کمک می‌کند؛ به همین خاطر با ارتقا کیفی زندگی محلی و با پایین آمدن آمار مهاجرت از روستاها به شهرها، زیرساخت‌های زندگی روستایی حفظ می‌شود و همین امر باعث بهبود وضع طبیعی محیط می‌شود. و این بهبود وضعیت باعث ماندگاری، حفظ و بهبود طبیعت می‌شود و در نتیجه انسان‌های بیشتری در طی زمان طولانی‌تری امکان استفاده از طبیعت و منایع طبیعی را خواهند داشت.

طبیعتگرد:

طبیعتگرد به کسی گفته می‌شود که با مراجعه به طبیعت و گذران اوقاتی از روز در طبیعت، از فضای طبیعی لذت می‌برد که این لذت بردن نه تنها نباید با ایجاد خسارت به طبیعت همراه باشد، که باید به طبیعت و رشد آن کمک کند و طبیعتگرد باید رفتار مسئولانه در مقابل طبیعت را بیاموزد چرا که اگر رفتار او همراه با عدم آگاهی باشد، ممکن است خساراتی جدی و جبران‌ناپذیر به طبیعت وارد کند که نسل انسان، محکوم به پرداخت همیشگی غرامت آن باشد لذا یک طبیعتگرد نیاز به آگاهی و اطلاع کامل از رفتار مناسب با محیط‌زیست، طبیعت و منابع طبیعی دارد. برای یک طبیعت گرد علاوه بر دانش فنی و خوب، داشتن تجهیزات مناسب طبیعتگردی که باعث تجهیز مناسب طبیعت گرد و جلوگیری از آسیب وارد آمدن به طبیعت می‌شود یکی دیگر از ملزومات طبیعتگردی‌ست، البته داشتن تجهیزات مناسب به معنای داشتن تجهیزات گران قیمت طبیعتگردی نیست و مناسب بودن تجهیزات طبیعتگردی به معنای هم‌سو بودن آن با ذات طبیعی طبیعت می‌باشد.

راهنمای طبیعتگردی:

راهنمای طبیعتگردی کسی‌ست که با فرد یا افراد طبیعتگرد همراه می‌شود و با به اشتراک گذاشتن دانش خود با گردشگران طبیعتگردی، به آن‎‌ها رفتار درست با طبیعت را می‌آموزد و درباره مقصد سفر اطلاعات لازم را به گردشگران منتقل می‌کند. علاوه بر آن، راهنمای طبیعتگردی کسی‌ست که به رفتار گردشگران دقت می‌کند تا مانع از رفتار غلط آن‌ها با طبیعت و وارد کردن آسیب به آن شود. در عین حال وظیفه شناسایی محیط و شناساندن محیط به گردشگران به عهده اوست و این راهنماست که به گردشگران مکان‌های مجاز ورود و رفتار در آن اماکن را می‌آموزد.

دوره راهنمای طبیعتگردی:

دوره راهنمای طبیعت گردی یک دوره کوتاه مدت آموزشی‌ وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی‌ست که توسط موسسه‌های آموزش گردشگری مورد تایید این وزارت‌خانه برگزار می‌شود و دقیقا همان راه چاره‌ای‌ست که می‌تواند با ارائه آموزش تخصصی و صحیح به مخاطبان خود و تربیت راهنمایان طبیعتگردی، راهی برای حفظ و بقای طبیعت باشد، در عین حال که این امکان را به علاقه‌مندان به طبیعتگردی می‌دهد تا هر چه بیشتر از طبیعت و منابع طبیعی لذت ببرند. این دوره با ارائه آموزش صحیح و اصولی و سرفصل‌های دقیق و علمی، سعی به ایجاد فضایی برای بروز رفتار مسئولانه از طرف طبیعتگردان نسبت به طبیعت می‌کند که این سرفصل‌ها عبارتند از:

1.  اکوتوریسم (مبانی و تخصصی و واژگان و اصطلاحات)
2. آشنایی با تنوع زمین‌شناسی ایران
3. آشنایی با بندپایان و پروانه‌نگری
4. آشنایی با ماهیان و آبزیان ایران
5. آشنایی با خزندگان و دوزیستان ایران
6. آشنایی با پرندگان ایران و پرنده‌نگری
7. آشنایی با پستانداران ایران
8. آشنایی با گیاهان ایران
9. مدیریت بحران و پاسخ به شرایط اضطراری
10. فنون استقرار در طبیعت و نقشه خوانی
11. فنون و مهارت‌های تورگردانی
12. الگوهای رفتاری و آداب معاشرت در گردشگری
13. آشنایی با جوامع محلّی و اصول تسهیلگری
14. آشنایی با روحیات ملل
15. شناخت صنعت گردشگری
16. زبان تخصصی اکوتوریسم
17. آشنایی با اکوسیستم‌های ایران و جغرافیای اکوتوریسم
18. آشنایی با اکولوژی و حفاظت
19. آشنایی با قوانین و مقررات تورگردانی
20. اصول و مبانی تفسیر میراث فرهنگی و طبیعی
21. آشنایی با میراث فرهنگی و معنوی
22. آشنایی با تجهیزات طبیعت‌گردی
23. آشنایی با نجوم و صور فلکی
24. عکاسی و تصویربرداری در طبیعت
25. آشنایی با فرهنگ و اقوام ایران زمین
26. مبانی جغرافیای گردشگری
27. آشنایی با میراث فرهنگی، صنایع دستی و هنرهای سنتی
28. کاربرد فناوری اطلاعات در سفر
29. جاذبه های تاریخی و فرهنگی ایران
30. تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر
31. فن بیان و سخنوری

آنچه فرد در دوره طبیعت گردی می‌آموزد قطعا باعث ایجاد نگرشی متفاوت و دقیق نسبت به ارزش طبیعت و رفتار درست و مناسب با آن می‌شود و کسی که این دوره را می‌گذراند، می‌آموزد که به عنوان راهنمای تور طبیعتگردی و یا یک طبیعتگرد حرفه‌ای در مقابل تک تک رفتارهای طبیعی طبیعت و ویژگی‌های هر منطقه طبیعی چه رفتار مسئولانه‌ای از خود بروز دهد و چه آموزه‌هایی را به گردشگرهای طبیعتگردی منتقل کند تا کمترین آسیب را به محیط مورد نظر تحمیل کنند و بقای آن برای نسل‌های بعدتر ضمانت شود. البته این تخصص صرفا ناشی از گذراندن کلاس‌های آموزشی و دوره راهنمای گردشگری نیست و تجاربی که فرد در سفرهای آموزشی به دست می‌آورد نیز باعث شناخت و درک بهتر او از طبیعت، نیازهای طبیعت و چگونگی رفتار درست با طبیعت می‌شود. این سفرها نیز عبارتند از:

1. سفر آموزشی اصول استقرار و بقا در طبیعت
2. سفر آموزشی آشنایی با گیاهان ایران
3. سفر آموزشی آشنایی با پرندگان ایران 
4. سفر آموزشی آشنایی با خزندگان و حشرات و پروانه‌نگری
5. سفر آموزشی زمین‌شناسی
6. سفر آموزشی آشنایی با پستانداران ایران

با توجه به آنچه در تعریف گردشگری طبیعتگردی یا اکوتوریسم، طبیعتگرد، راهنمای طبیعتگری، دوره راهنمای طبیعتگردی و سرفصل‌های دوره طبیعتگردی گفته شد و با توجه به نیاز هر چه بیشتر انسان به طبیعت، قطعا آموزش اصولی و یاد گرفتن چگونگی مواجهه با طبیعت یک امر ضروری‌ست چرا که این آموزش به طبیعت و زمین امکان برجا ماندن می‌دهد و از آنجا که زمین زیستگاه بسیاری از موجودات جهان است این توجه الزامی‌ست و این خود اثباتی‌ست بر نیاز گذراندن دوره‌های آموزش گردشگری و آموزش نحوه مراقبت از زمین و طبیعت. البته این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که دوره طبیعتگردی صرفا برای کسانی که قصد راهنمای تور شدن را دارند نیست و در صورتی که شخص دچار محدودیت‌های جسمی خاصی نباشد، می‌تواند بدون قصد راهنمای تور طبیعتگردی شدن در این دوره‌ها شرکت کند و خود آنچه برای بهتر رفتار کردن با طبیعت لازم است را دریابد.

به امید روزی که همه انسان‌های زمین به اهمیت و ارزش طبیعت واقف شوند و برای هرچه بهتر شدن شرایط زمین و طبیعت، با مطالعه و آموزش، از همه توان خود استفاده کنند و زمین را از گزند آسیب‌های غیرمحتاطانه حفاظت کنند.