مدیریت همه این مشاغل در کنار یکدیگر کار آسانی نیست. در بسیاری از مواقع کسب‌وکارهای مختلف مرتبط با صنعت گردشگری با یکدیگر هم‌پوشانی دارند و انجام هماهنگی بین ‌آن‌ها به زمان و دقت زیادی نیاز دارد. مدیریت مقاصد گردشگری، ابزاری قدرتمند برای ایجاد توازن و تعادل میان مشاغل مختلف درگیر با دنیای گردشگری است.

گردشگری پایدار چیست؟

مدیریت مقصدهای توریستی در راستای خدمت به اصول گردشگری پایدار تحقق می‌یابد. پایداری رویکردی همه‌جانبه‌نگر است که همه زیرمجموعه‌های صنعت گردشگری را مشمول می‌کند. هرگونه اقدامی که برای مدیریت یک مقصد توریستی انجام می‌گیرد، باید به ارزش‌های توسعه‌پایدار وفادار باشد و اصول آن را در تمامی مراحل مورد نظر قرار دهد. «توسعه پایدار» به معنی بهره‌مندی از منابع طبیعی موجود در زمین ضمن حفاظت از آن‌ها و نگهداری برای نسل‌های آینده است. در گردشگری ما با مصرف مستقیم منابع موجود در طبیعت سروکار داریم. اکوتوریسم راهی برای پیاده‌سازی اصول گردشگری پایدار است.

اکوتوریسم به معنی سفری مسئولانه به طبیعت است که با کم‌ترین آسیب همراه بوده و منجر به حفظ منابع‌طبیعی می‌شود

عناصر تشکیل‌دهنده مقاصد گردشگری

تدوین یک چشم‌انداز مشترک از مهم‌ترین اقدامات اولیه در توسعه گردشگری یک منقطه است. لازمه ایجاد توازن میان عناصر تشکیل‌دهنده یک مقصد گردشگری داشتن هدف و چشم‌انداز مشترک است، زیرا یک چشم‌انداز مشترک، علاوه بر خلق هم‌گونی و هم‌آهنگی، انگیزه و خواست همگانی را نیز به‌دنبال دارد. عناصر تشکیل‌دهنده یک مقصد گردشگری شامل تمامی پتانسیل‌های گردشگری موجود در منطقه است، این توانایی‌ها ممکن است به صورت بالقوه و بالفعل باشند. به عنوان مثال، جاذبه‌های گردشگری موجود در محدوده منطقه مورد نظر از پتانسیل‌های بالفعل آن مقصد هستند و میراث ناملموس منطقه از جمله پتانسیل‌های بالقوه‌ای هستند که باید با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی اصولی بالفعل شوند. مدیریت مقصد گردشگری در واقع نوعی برقراری توازن میان تمامی عناصر تشکیل‌دهنده یک مقصد است شامل جاذبه‌ها، امکانات رفاهی، دسترسی‌ها، بازاریابی و منابع مالی است.

توجه به بستر طبیعی و ویژگی‌های جغرافیایی یک منطقه مهم‌ترین گام در طراحی یک مقصد گردشگری است

ذی‌نفعان یک مقصد گردشگری چه کسانی هستند؟

پیش از طراحی و ایجاد یک مقصد گردشگری باید دید چه کسانی و یا چه سازمان‌هایی در آن منقطه حضور دارند که ممکن است از صنعت گردشگری به‌طور مستقیم و غیرمستقیم سود ببرند. قابل‌توجه‌ترین و مهم‌ترین افراد ذی‌نفع در مقاصد گردشگری، جوامع محلی هستند، که در اکثر اوقات جوامع روستایی و عشایری را شامل می‌شوند. آن‌ها تنها کسانی هستند که تاثیر به‌سزا و مستقیمی در برنامه‌ریزی‌ها و اجرای اهداف از پیش تعیین‌شده در یک منطقه دارند. در طراحی و مدیریت یک مقصد گردشگری ممکن است اهداف مختلفی مدنظر قرار داده شوند که شامل اهداف حفاظتی، اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و یا مشارکتی است. با توجه به این‌که هدف اولیه از ایجاد یک مقصد گردشگری چه چیزی باشد، روش اجرایی و مدیریتی به‌خصوص خود را خواهند داشت.

 جوامع محلی یک مقصد گردشگری، در راس امور برنامه‌ریزی آن مقصد قرار دارند

جایگاه اقامتگاه‌های بومگردی در طراحی و مدیریت مقاصد گردشگری

یکی از کسب‌وکارهای رو به رشدی که در کشور ما در حال شکل‌گیری است، تولد اقامتگاه‌های بومگردی در شهرها و روستاهای مختلف با اقلیم‌های متفاوت است. نکته قابل توجهی که در همه اقامتگاه‌ها وجود دارد همگونی با بستر شکل‌گیری آن‌هاست. آن‌چه که در اقامتگاه‌های بومگردی بیش از همه جلب‌توجه می‌کند ارائه لذت تجربه سبک زندگی روستایی و قومیت‌های مختلف است. در واقع گردشگران این فرصت را دارند که برای مدت کوتاهی با مردم محلی یک مقصد گردشگری زندگی کنند و جا پای آن‌ها بگذارند. اقامتگاه‌های بومگردی نقش مهمی در حفاظت از میراث ناملموس مقاصد دارند و باید در طراحی و مدیریت مقاصد گردشگری مدنظر قرار داده شوند.

تولد اقامتگاه‌های بومگردی در دنیای گردشگری، تحول عظیمی ایجاد کرده است 

انواع مقاصد گردشگری و مدیریت آن‌ها

روند مدیریت مقاصد گردشگری، صرف نظر از طبیعی بودن، فرهنگی و یا ناملموس بودن آن مقصد، نیازمند توسعه عناصر موجود در مقصد است. هر مقصد گردشگری با توجه به بستری که در آن قرار گرفته است، مدیریت مختص خود را نیاز دارد و نمی‌توان یک فرضیه و اصول ثابت را برای همه انواع مقاصد در نظر گرفت. قبل از هرچیز باید به بررسی و تحلیل همه شرایط موجود پرداخت، و پس از آن می‌توان یک برنامه راهبردی مناسب برای مقصد گردشگری موردنظر ارائه داد.

میراث طبیعی و فرهنگی ملموس و ناملموس یک مقصد گردشگری، هویت آن مقصد را شکل می‌دهند

مدیریت و برنامه‌ریزی برای مقاصد گردشگری بسیار پیچیده‌تر از صنعت‌های دیگر است، زیرا در گردشگری ما با منابع غیرقابل جایگزین و آسیب‌پذیری سروکار داریم که وابستگی اجتناب‌ناپذیری با بعد زمان دارند. بنابراین مهم‌ترین اقدام، ایجاد هماهنگی میان محصول و بازار است. محصول در صنعت گردشگری شامل همه انواع جاذبه‌ها و خدماتی است که به گردشگر ارائه می‌شود.

4 مرحله مهم در مدیریت مقاصد گردشگری به ترتیب زیر است:

1. طراحی محصول
2. برنامه ریزی سایت 
3. مدیریت منابع مالی
4. تفسیر و نتیجه‌گیری

در کارگاه طراحی و مدیریت مقاصد گردشگری که در اردیبهشت 98 در محل دفتر موسسه آموزشی ارسباران برگزار می‌شود به تشریح مراحل فوق پرداخته می‌شود. مخاطبان این کارگاه همه علاقه‌مندان به صنعت گردشگری و دغدغه‌مندانی هستند که به مدیریت و برنامه‌ریزی مقاصد در حوزه گردشگری علاقه دارند و یا تمایل دارند کسب‌وکاری برای خود راه‌اندازی کنند. علاوه بر این در این کارگاه با تعریف انواع اقامتگاه‌های بومگردی و چشم‌انداز و آینده یک اقامتگاه آشنا خواهید شد.